ЎЗБЕКИСТОННИНГ САЙЛОВ ТРАНСФОРМАЦИЯСИ: ЗАМОНАВИЙ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ОРҚАЛИ ДЕМОКРАТИЯНИ ЯНАДА ТАЪМИНЛАШ
Ўзбекистоннинг келаётган Олий Мажлис Қонунчилик палатаси ва Халқ депутатлари Кенгашларига сайловлари жорий йилнинг 27 октябрь кунига белгиланган бўлиб, улар оддий бир тадбир эмас. Улар миллатнинг демократик йўлидаги муҳим бир босқични ифодалайди, сайлов муҳитини ўзгартиришни ваъда қиладиган янги ўзгаришларни киритади. Марказий сайлов комиссиясининг навбатдаги йиғилиши бир неча асосий инновацияларни эълон қилди, улар катта самарадорлик, шаффофлик ва инклюзивликни таъминлайди, бу сайловларни жаҳон манфаатлари мавзусига айлантиради.
Мамлакат тарихида биринчи марта Қонунчилик палатасига сайловлар мажоритар ва пропорционал вакилликни бирлаштирувчи аралаш сайлов тизими орқали ўтказилади. Бу ўзгариш овоз берувчиларга етмиш беш депутатни тўғридан-тўғри сайлаш, қолган етмиш беши эса партия овозлари асосида танланади. Бу тизим кўпроқ мувозанатли вакиллик органларини яратишни мақсад қилган, демократик легитимликни кучайтириш ва сиёсий овозларнинг кенг спектрини таъминлайди.
Ўзбекистоннинг сайлов тизимидаги энг эътиборли ютуқлардан бири сайлов комиссияси фаолиятининг тўлиқ рақамлаштирилиши ҳисобланади. "E-Saylov" ахборот тизимининг жорий этилиши олдинга катта силжиш бўлиб, сайлов жараёнини замонавийлаштиришга хизмат қилади. Бу рақамли платформа нафақат жараённи соддалаштиради, бюрократия ва қоғозбозликни камайтиради, балки сайлов жараёнини янада яқин, самарали ва шаффоф қилади. Бу сайлов комиссиялари, сиёсий партиялар, номзодлар, кузатувчилар ва ОАВ ўртасидаги ўзаро алоқаларни автоматлаштиради, реал вақт режимида статистик маълумотлар, номзодлар ҳақидаги маълумотлар ва интерактив хариталарни тақдим этади. Бу технологик ўзгариш сайловчиларга сайловга оид муҳим маълумотларга тўсиқларсиз кириш имконини беради, сайлов жараёнини янада инклюзив ва шаффоф қилади.
Инклюзивлик ушбу сайловларнинг яна бир асосий устуни ҳисобланади. Янги сайлов қонунчилиги сиёсий партиялардан номзодларининг камида 40% аёллар бўлишини талаб қилади, бу сиёсий вакилликда гендер тенглигига қаратилган илғор қадам ҳисобланади. Бу талаб нафақат илғор демократик стандартларга мос келади, балки турли нуқтаи назарлар орқали сиёсий мунозарани бойитади.
Сайловлар янгиланган Конституция контекстида ўтказилмоқда, у парламент ва вакиллик органларининг ваколатларини сезиларли даражада оширди. Қонунчилик палатасининг ваколатлари 5 тадан 12 тага, Сенатнинг эса 12 тадан 18 тага оширилди. Парламентнинг ижро этувчи, суд, ҳуқуқни муҳофаза қилиш ва махсус хизматлар устидан назорат қилиш функциялари ҳам кенгайтирилди. Шунингдек, маҳаллий Халқ депутатлари Кенгашларининг ҳокимлар томонидан бошқарилиши бекор қилинди, ҳокимлар аввалдан эгалик қилган 33 та ваколат маҳаллий Кенгашларга ўтказилди, бу билан уларнинг давлатнинг муҳим масалаларини ҳал қилишдаги роли оширилди.
“Менинг танловим – обод Ватаним” шиори нафақат ушбу сайловларнинг руҳини акс эттиради, балки Ўзбекистон раҳбариятининг демократик давлат қурилиши ва фуқароларнинг имкониятларини кенгайтиришга бўлган мустаҳкам садоқатини ҳам намоён этади. 120 000 дан ортиқ сайлов комиссияси аъзолари, 70 000 фуқаро ва кўплаб халқаро кузатувчилар иштирок этар экан, сайловлар шаффоф ва инклюзив жараён бўлиб, ушбу садоқатни яна бир бор тасдиқлайди.
Хулоса қилиб айтганда, Ўзбекистон ўзининг келаётган сайловлари билан технологик инновациялар ва инклюзивликни қабул қилиб ажойиб прецедент ўрнатмоқда. Бу ташаббуслар, шубҳасиз, янада фаровон ва демократик келажак йўлини очиб беради, Ўзбекистоннинг демократик принциплар ва амалиётларни илгари суришга бўлган хайрихоҳлигини намоён этади.
Элдор Туляков,
“Тараққиёт стратегияси” маркази ижрочи директори
